STACHOŃ Bolesław gen. pil.

STACHOŃ Bolesław, urodzony 18 maja 1897 r. w majątku Kądzielnia, obecnie Wierzchowiny gm. Wadowice Górne, jako syn Wojciecha i Honoraty z domu Dobrowolska, gdzie ojciec był zarządcą dworu Kądzielnia. Z czasem rodzina przeniosła się do Ropczyc, aby osiąść w Żyrakowie, gdzie wybudowała własny dom. Bolesław naukę z zakresu szkoły powszechnej otrzymywał w domu, następnie uczęszczał do Gimnazjum im. Wł. Jagiełły w Dębicy, w 1914 roku zdał egzamin dojrzałości i rozpoczął studia na Wydziale Budowy Maszyn Politechniki Lwowskiej. Wybuch I wojny zmienił jego plany, 15 października 1915 roku, został powołany do armii austriackiej. Po szkole oficerów rezerwy w Lubaczowie został kapralem, a następnie, jako dowódca kompanii karabinów maszynowych walczył na froncie wołyńskim i włoskim. W czerwcu 1917 został awansowany na stopień chorążego, w dniu 8 listopada 1918 wrócił do kraju i po weryfikacji został mianowany podporucznikiem w kadrze oficerskiej 33 pułku strzelców zaliczając pobyt na froncie, jako dowódca plutonu.

W roku 1920 bierze udział w walce z Ukraińcami pod Przemyślem i Lwowem w Grupie Operacyjnej gen. Zygmunta Zielińskiego. Za walki na frontach ukraińskim i bolszewickim, został awansowany na stopień porucznika 25 lutego 1920 roku. Jako dowódca kompanii ciężkich karabinów maszynowych 37 pułku piechoty brał udział w wyprawie na Kijów i w obronie Warszawy. Dnia 18 sierpnia 1920 roku został ranny pod Płońskiem, leczył się w szpitalu i urlop spędził we Lwowie. Dnia 1 sierpnia 1921 roku powrócił do macierzystej jednostki w Dębicy. Następnie został skierowany na kurs dowódców batalionów w Rembertowie, po ukończeniu kursu uczył się w Niższej Szkole Pilotów w Bydgoszczy, następnie w Wyższej Szkole Pilotów w Grudziądzu i otrzymał stopień kapitana lotnictwa. Następny przydział to 6 Eskadra Wywiadowcza 2 Pułku Lotniczego w Krakowie, w której po dwóch miesiącach obejmuje dowództwo do dnia 1 grudnia 1923 roku.

Późniejsze losy rzucają go do Francji gdzie m.in. pracuje jako pilot-oblatywacz przy Polskiej Misji Wojskowej Zakupów. Powrócił do kraju w 1926 roku na komendanta parku samolotów przy 11 Pułku Lotnictwa Myśliwskiego w Lidze, później objął to stanowisko w 6 Pułku Lotniczym we Lwowie, awansując na stopień majora pilota. Następnie został mianowany kolejno szefem pilotażu Centralnej Szkoły Podoficerskiej Pilotów Lotnictwa w Bydgoszczy, komendantem Lotniczej Szkoły Bombardowania i Strzelania w Grudziądzu, komendantem kursu pilotażu myśliwskiego przy 2 Pułku Lotniczym w Krakowie, Wyższym Kursie Szybowcowym w Ustianowej i kursie dla Doradców Formacji Lotniczych. W styczniu 1934 otrzymał awans na stopień podpułkownika. Tuż przed wybuchem II wojny światowej zostaje mianowany dowódcą lotnictwa Armii „Pomorze”, następnie wraz z lotnictwem ewakuuje się do Rumunii, gdzie kierował akcją przerzutu lotników do Francji i Anglii. W grudniu 1939 roku przedostał się do Anglii, gdzie pełnił funkcję polskiego komendanta Centrum Wyszkolenia Lotnictwa w Eastchurch koło Londynu. Ze względu na wiek wyznaczono go na polskiego komendanta bazy RAF w Bramcote i lotniska operacyjnego w Swinderby w hrabstwie Lindley.

W nocy z 3 na 4 lipca wystartował na bombowcu Vickers „Wellington” jako II pilot z załogą samolotu Dywizjonu Bombowego 301 „Ziemi Pomorskiej”. Celem wyprawy było zbombardowanie miasta Bremy w północnych Niemczech, zostali strąceni przez niemieckiego myśliwca koło Absen w Holandii. Załoga wyskoczyła na spadochronach i dostała się do niewoli niemieckiej, płk Bolesław Stachoń nie zdążył, prawdopodobnie pomagał opuścić stanowisko strzelcowi pokładowemu z tylnej wieżyczki, zginął śmiercią lotnika. Pochowany został na Polskim Cmentarzu Wojskowym w Bredzie.

Za swoją nienaganną służbę i odwagę był wyróżniony i nagrodzony wieloma orderami i medalami polskimi i zagranicznymi m.in. Orderem Wojskowym Virtuti Militari V kl., Orderem Polonia Restituta V kl., Krzyżem Walecznych (6-krotnie), Złotym Krzyżem Zasługi, Medalem Pamiątkowym za Wojnę 1918 – 1921, Medalem Dziesięciolecia Odzyskania Niepodległości, Odznaką Pilota I klasy, Krzyż Oficerski Orderu „Gwiazda Rumuni”, Krzyż Kawalerski I klasy Szwedzkiego Orderu „Królewskiego Miecza” i Bułgarską Odznaką Pilota.

Płk pilot Bronisław Stachoń pośmiertnie awansowany został do stopnia generała brygady.

Dla uczczenia naszego bohatera w dniu 1 października 1995 roku w miejscowości Wierzchowiny, gdzie urodził się płk Stachoń został odsłonięty pomnik „W hołdzie poległym za Ojczyznę”, poświęcony gen. pil. B. Stachoniowi i ks. kap. St. Syprowi, a Szkole Podstawowej w Woli Wadowskiej nadano imię gen. pil. B. Stachonia.

W dniu 13 września 1998 roku na radomyskim Rynku unikatowy samolot M-2, pierwsza całkowicie metalowa konstrukcja WSK Mielec, został przekształcony w pomnik „Pilotów PSP walczących na Zachodzie, wywodzących się z Ziemi Radomyskiej”. Na płycie znalazły się trzy nazwiska: gen. pil. Bolesława Stachonia, por. pil. Henryka Mermela oraz ppor. pil. Henryka Trybulca.