SĄD POWIATOWY, GRODZKI w Radomyślu Wielkim

SĄD POWIATOWY, GRODZKI w Radomyślu Wielkim. W roku 1873 ukazał się artykuł w krakowskim „Czasie”, informujący, że w Radomyślu nie ma Sądu, natomiast funkcjonuje we wsi Zasów, w budynkach dworskich wcześniej należących do hr. Kaczkowskich. Na skutek różnych zabiegów gminy jak i zmian wewnętrznych w obwodzie sądowniczym Tarnowa, nastąpiło przeniesienie sądu z Zasowa do Radomyśla oficjalnie od dnia 1 września 1878 roku. Na czele sądu stał naczelnik, podlegli mu sędziowie powiatowi, sędziowie samoistni, adiunkci i auskulanci (praktykanci sądowi), a także kanceliści, obsługujący kancelarię sądową. Porządek w gmachu sądu i podczas rozpraw zapewniali woźni sądowi. Byli jeszcze posłańcy, którzy doręczali zainteresowanym dokumenty sądowe.

W roku 1922 na podstawie Zarządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 26 maja o redukcji Sądów i Urzędów Podatkowych w Małopolsce, Sąd Powiatowy w Radomyślu miał zostać zwinięty, a jego obowiązki przejąć Sąd Powiatowy w Mielcu. Jednak na skutek dobrze uzasadnionej petycji popartej przez Powiat, Sąd utrzymał swoją siedzibę Sądu Powiatowego który w okresie międzywojennym nosił też nazwę sądu grodzkiego, odwołania rozpatrywał Sąd Okręgowy w Tarnowie i Sąd Apelacyjny w Krakowie. Sąd także odbywał sesje wyjazdowe do Czermina i Przecławia. Przy sądzie funkcjonowało więzienie gdzie można było przetrzymywać skazanych do 1 roku aresztu. Lekarzem więziennym był dr Antoni Hipolit Kasprzyk, ojciec Włodzimierza urodzonego w Radomyślu, zamordowanego później przez NKWD w Charkowie, którego społeczeństwo miasta uhonorowało posadzeniem „Dębu Pamięci”.

Należy wspomnieć, że w roku 1898 zasiadali na ławie przysięgłych w Sądzie Okręgowym (obwodowym) w Tarnowie, przedstawiciele Radomyśla i terenu: Rafał Isler właściciel dóbr, dr Piotr Jarocki (lekarz), Eisyk Kaufman kupiec, Mojżesz Rappaport właściciel dóbr i Szymon Kostórkiewicz właściciel dóbr ziemskich w Rudzie. W Radomyślu jest pochowany c.k. oficyał sądowy Ludwik Kruszyński, który żył w latach 1854 – 1895.

Naczelnikami Sądu Powiatowego w Radomyślu byli m.in. Wincenty Rajca 1898, Teodor Błotnicki, dr Zygmunt Mrowec 1906-1914, dr Jan Zgórniak 1919-1927, Tymoteusz Pronyszyn 1927-30, dr Władysław Armata 1931 -1932, dr Franciszek Gędłek 1933-1934, później Kazimierz Klein 1939. Sędzia powiatowy: Mieczysław Karol Miszke, Sędziowie: Franciszek Knapik, Władysław Kuśnierz, Ferdynand Fuss, Wilhelm Dudek, Bernard Grus. Na czele Sądu Grodzkiego stał naczelnik od roku 1933 kierownik sądu. Sędziowie grodzcy: dr Józef Gorbaczyński 1928, Tadeusz Kijas 1920-1930, dr Franciszek Gędłek 1931-1932, Bohdan Grabowieński 1933-34, T. Dynowski 1936, Teodor Pasek-Błotnicki do 1946 roku, Władysław Kuśnierz.

W Radomyślu działały Kancelarie Adwokackie gdzie pracowali m.in. na przestrzeni czasu:  dr Mieczysław Brzeski od 1879, dr Jakub Maurycy Orliński, Sylwester Richter emerytowany radca sądu krajowego, Władysław Krasicki notariusz, Józef Kwapniewski, dr Jakub Klar, dr Stanisław Murkociński, dr Jakub Wittlin, dr Jakub Kolarski, Edmund Schweller, dr Leon Spiegel, dr Feliks Kralisz i dr Józef Pelz.

Przy sądzie funkcjonowało także biuro notarialne: Konstanty Lipowski 1873 Zasów, 1875-1879, Bronisław Peszkowski 1887-1888, Władysław Krasicki 1888-1900, Jan Glaser 1901-1914, Henryk Breyer 1916-1923, Błażej Kopacz 1930-1932, Adam Bański 1939-1942 i Władysław Orzechowski 1946.

Po wyzwoleniu w styczniu 1945 roku, sądy grodzkie przystąpiły do pracy, w Radomyślu sąd wznowił działalność w kwietniu a ściślej 4 kwietnia 1945 r., wcześniej niż w Mielcu i Dębicy.

Likwidacja Sądu Grodzkiego w Radomyślu nastąpiła na podstawie decyzji Ministra Sprawiedliwości z dnia 8 sierpnia 1946 roku, z datą wprowadzenia od 1 września 1945 roku. Były próby reaktywowania działalności sądu w latach 1947 i 2002, jednak bez rezultatu. Budynek sądu został rozebrany w roku 1972 mimo protestów mieszkańców, licznych odwoływań i ekspertyz Prezydium Rady Miejskiej w Radomyślu Wielkim.