POMNIK pilotów PSP walczących na Zachodzie
POMNIK pilotów Polskich Sił Powietrznych walczących na Zachodzie w Radomyślu Wielkim.
Powstał na bazie samolotu M-2, (patrz hasło M-2), który został ustawiony na radomyskim rynku na trzech cementowych podporach w 1972 r. Staraniem inż. Andrzeja Ziobronia i pomocy pracowników WSK Mielec z terenu miasta, samolot został ściągnięty z lotniska w Mielcu i oficjalnie przekazany do organizacji młodzieżowej, jaką było koło ZMS w Radomyślu Wielkim.
W roku 1998 staraniem Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Radomyskiej przed samolotem ustawiono postument, na którym umieszczono dwie tablice i łącznie z samolotem stał się pomnikiem pilotów PSP walczących na Zachodzie. Postument wykonany był w kształcie prostopadłościanu zwężający się ku górze, z cementu i obłożony dekoracyjnymi płytkami, ustawiony na jednostopniowej podstawie. Po prawej stronie postumentu umieszczono herb Radomyśla ufundowany przez nieistniejącą już firmę ZPM Mikowski-Krzystyniak, po lewej godło Polski ufundowane przez firmę „AKPOL” Andrzeja Krzystyniaka. Na froncie umieszczono dwie tablice poświęcone trzem pilotom wywodzących się z ziemi radomyskiej: gen. pil. Bolesławowi Stachoniowi, por. pil. Henrykowi Mermelowi i ppor. pil. Henrykowi Trybulec, walczących w Polskich Siłach Powietrznych na Zachodzie. Uroczystego odsłonięcia i poświęcenia pomnika dokonano 13 września 1989 r. w obecności por. pil. Henryka Mermela, Zygmunta, syna gen. Bolesława Stachonia i Mateusza Jarosza, który reprezentował śp. Henryka Trybulca. Uczestniczyli także Główny konstruktor samolotu inż. Stanisław Jachyra, por. pilot Józef Dubrzycki z dywizjonu 301, por. pilot Stanisław Becker z dywizjonu bombowego 801, z ramienia WSK Mielec mgr inż. Bogdan Bańko, władze miejskie, towarzystwa i zaproszeni goście. Poświęcenia pomnika dokonał ks. Marian Marszałek w asyście ks. Władysława Oleksiaka.
Na górnej tablicy umieszczono napis: PAMIĘCI / BOHATERSKICH PILOTÓW PSP NA ZACHODZIE / WYWODZĄCYCH SIĘ Z ZIEMI RADOMYSKIEJ / GEN. PIL. BOLESŁAW STACHOŃ – D.B. 301 / POR. PIL. HENRYK MERMEL D.M. 303 / PPOR. PIL. HENRYK TRYBULEC – D.M. 302 / T.P.Z.R. Tablicę uzupełniono herbami dywizjonów oraz znaczkiem PZL Mielec, Fundator: Wytwórnia Zespołów Kooperacyjnych „PZL-Mielec” Sp. z.o.o.
Drugą tablicę poświęcono samolotowi: UNIKATOWY SAMOLOT SPORTOWY M-2 z 1956 / WYPRODUKOWANY PRZEZ PZL-WSK w MIELCU / OPRACOWANY PRZEZ POLSKICH KONSTRUKTORÓW / POD KIEROWNICTWEM inż. STANISŁAWA JACHYRY. Uzupełniono znaczkiem PZL Mielec, Fundator: Zakład Lotniczy „PZL Mielec” Sp. z.o.o.
Na pomniku umieszczono również tablicę ze zdemontowanego w 2008 r., pomnika Bohaterów poległych w walce 1939 – 1945 (patrz hasło Pomnik bohaterów poległych w walce 1939-1945).
W 2010 roku na skutek przebudowy Rynku zmieniono ustawienie samolotu M-2, podniesiono go wyżej i zamocowano na stalowych rurach, uzupełniając usypaną kompozycją imitującą pas startowy, z czołową płytą granitową na umieszczenie tablic z poprzedniego postumentu uzupełniając godłem Polski i herbem miasta na centralnym słupie. W 2014 roku pod herbami umieszczono szachownicą lotniczą, symbol lotnictwa wojskowego, ofiarowaną przez Władysława Rysia, instruktora i skoczka spadochronowego, pochodzącego z naszej gminy. Przed pomnikiem ułożono herb Radomyśla z kolorowej kostki, ustawiono ławki, posadzono krzewy i kwiaty.
Z okazji 100 rocznicy odzyskania niepodległości, staraniem Społecznego Komitetu Obchodów, mieszkańcy miasta ufundowali „Orła Wolności” wzbijającego się do lotu, umieszczonego na centralnym słupie pomnika. Na podstawie orła umieszczono napis W 100 LECIE / ODZYSKANIA / NIEPODLEGŁOŚCI / POLSKI / MIESZKAŃCY RADOMYŚLA W. / 11 XI 2018 R.
Pomysłodawcą orła był Andrzej Ziobroń, projekt wykonał Krzysztof Brzuzan (projektant naszego pomnika Sikorskiego), a odlew Zakład Odlewnictwa Artystycznego FORMAX w Zaczerniu k/Rzeszowa.
Pomnik z samolotem już na stałe wkomponował się w pejzaż Rynku, stanowi unikalny zabytek lotnictwa i jest atrakcję dla przejeżdżających przez miasto turystów, którzy chętnie tutaj odpoczywają robiąc pod nim pamiątkowe zdjęcia.