OSSOLIŃSKI Józef Maksymilian
OSSOLIŃSKI Józef Maksymilian urodzony w roku 1748 w Woli Mieleckiej (wioska obok Mielca) w woj. sandomierskim, należącej do jego ojca Michała kasztelana czchowskiego i Anny z Szaniawskich. Oprócz Woli ojciec był właścicielem Mielca, Zgórska, Cyranki, Piątkowca, Partyni i Izbisk. Józef naukę rozpoczął w roku 1762 w Collegium Nobilium jezuitów w Warszawie, ukończył w 1771, tam poznał wielu wybitnych duchownych, poetów i naukowców, sam oddawał się zajęciom literackim i pracy naukowej. Wkrótce otrzymał tytuł hrabiowski, ożenił się 18 września 1785 z hr. Teresą Jabłonowską, małżeństwo niezbyt udane rozeszło się w 1791 roku.
W latach 1789-1793 działał w komitecie nad zmianami systemu zarządzania Galicją, przewodniczył delegacji stanów galicyjskich do Leopolda II, dużo podróżował po Europie, odwiedził Saksonię, Bawarię, Austrię, Czechy i Morawy. Posiadał dobre stosunki ministerialne, pośredniczył pomiędzy rządem wiedeńskim a przywódcami insurekcji kościuszkowskiej. Po III rozbiorze Polski zaborcy dążyli do wynarodowienia Polaków zamykali szkoły, uczelnie wprowadzali swój język. Do obrony polskości przystąpił Józef Maksymilian Ossoliński, który ufundował Zakład Narodowy im. Ossolińskich we Lwowie oraz rody Czartoryskich i Czacki Tadeusz.
Uporządkowaniem i poszerzeniem księgozbioru Ossolińskiego zajmował się Bogumił Linde, późniejszy autor Słownika języka polskiego. Ossoliński od roku 1795 mieszkał na stałe we Wiedniu, gdzie poświęcił się pracy naukowej i bibliofilskiej, zaczął gromadzić na dużą skalę zbiory biblioteczne, graficzne, numizmatyczne i malarstwa, które już w roku 1800 przeznaczył na fundację narodową. 5 Stycznia 1808 roku został mianowany tajnym radcą dworu cesarskiego, a 16 lutego 1809 prefektem Nadwornej Biblioteki Cesarskiej. Przez 15 lat pełnił funkcję kuratora galicyjskiego instytutu ekonomicznego w Wiedniu, wkrótce też został mianowany przez cesarza Franciszka I, najwyższym marszałkiem koronnym, komandorem orderu Stefana oraz wielkim ochmistrzem Królestwa Galicji i Lodomerii.
Od roku 1800 był członkiem Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Warszawie, 8 lat później za zasługi został członkiem honorowym Towarzystwa Naukowego w Getyndze oraz towarzystw naukowych w Pradze i Warszawie. Był członkiem honorowym lub rzeczywistym Akademii Wiedeńskiej, Uniwersytetu Jagiellońskiego, Uniwersytetu Wileńskiego, Towarzystwa Gospodarczego w Wiedniu, Morawsko-Śląskiego Towarzystwa dla Wspierania Rolnictwa i Krajoznawstwa, Muzeum Czeskiego w Pradze, a Uniwersytet Lwowski nadał mu doktorat honorowy z filozofii w 1820 roku.
Dnia 18 października 1816 roku, Józef Maksymilian hr. z Tęczyna Ossoliński, stworzył fundację Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Lwowie, której nadał specjalny statut.
W celu umieszczenia swoich zbiorów Ossoliński nabył na własność klasztor pokarmelitański z ruinami kościoła św. Agnieszki we Lwowie, przystosowując do umieszczenia zbiorów, kilka miesięcy później cesarz Franciszek I w dniu 8 maja 1817 zatwierdził statut Zakładu Narodowego im. Ossolińskich. W akcie erekcyjnym ustanowił kuratora dziedzicznego, a zarazem ordynatora dóbr, zobowiązując go do wypłacenia corocznie 6000 reńskich na potrzeby instytucji. W grudniu 1823 Ossoliński zawarł umowę z księciem Henrykiem Lubomirskim na włączenie jego zbiorów do Biblioteki Ossolińskich pod nazwą Muzeum im. Lubomirskich.
Józef Maksymilian Ossoliński w roku 1820 zapadł na ciężką chorobę, trzy lata później stracił wzrok, zmarł po ciężkich cierpieniach w Wiedniu 17 marca 1826 roku. Grób jego nie istnieje, bo ta część cmentarza została zniszczona i przeznaczona na cele komunikacyjne.
W roku 1826 po śmierci fundatora Stany Galicyjskie poleciły G. Pawlikowskiemu nadwornemu sekretarzowi w Wiedniu, odbiór, spisanie i zapakowanie zbiorów Ossolińskiego, który po 10 miesiącach pracy spakował całą kolekcję i 31 marca 1827 roku wysłał na miejsce do Lwowa w 52 ogromnych skrzyniach, które zawierały 10 121 dzieł w 19 055 tomach, 456 tomów dubletów, 76 wiązek różnych pism, 567 rękopisów w 715 tomach, 133 map i 1 445 rycin. W tym miejscu trzeba zaznaczyć, że w materiałach, które zostały przekazane do Zakładu Ossolińskich była Księga wójtowska Radomyśla z 1583 roku oraz inne dokumenty np. Statut OSP, co uchroniło je przed zniszczeniem.
Całość została darowana narodowi polskiemu, jako Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Niestety los chciał inaczej i większa część ok. 70 % materiałów została po wojnie przejęta przez Akademię Nauk Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej i obecnie znajduje się Centralnym Państwowym Archiwum Historycznym Ukrainy we Lwowie.