KAPELE LUDOWE I ORKIESTRY na terenie miasta i gminy Radomyśl Wielki
KAPELE LUDOWE I ORKIESTRY na terenie miasta i gminy Radomyśl Wielki.
Są to kilkuosobowe zespoły wokalno-instrumentalne wykonujące utwory muzyczne ludowe własne lub bezimiennych autorów, najczęściej grane ze słuchu z przyśpiewkami.
W składzie kapeli na początku XX w. znajdowały się: skrzypce I (tzw. prym, prowadziły melodię), skrzypce II (tzw. sekund, tworzące akompaniament), basy (utrzymywały rytm), klarnet i trąbka (wykonywały melodię). W okresie międzywojennym w składach kapel pojawiły się akordeon, saksofon, instrumenty perkusyjne i niekiedy inne instrumenty. Każda kapela miała śpiewaka solistę, z reguły był to jeden lub więcej muzyków.
Najstarszą, znaną na ziemi mieleckiej, była kapela Stanisława Bały z Rudy, która zyskała popularność w pierwszych latach po odzyskaniu niepodległości (1918). W okresie międzywojennym uznanie zdobyły rodzinne kapele Wilków i Zbochów z Rudy, Makuchów ze Zdziarca i Ziobroniów z Dulczy Wielkiej.
Od dawna na terenie gminy działały pojedyncze osoby samoucy, którzy grali na różnych instrumentach. Jak były wesela lub inne uroczystości łączyli się w zespoły i razem występowali. W zależności od nazwisk organizatorów nazywani byli „Drągi”, „Pikule”. „Kije”, nazwy pochodzą od nazwisk ich założycieli lub składu osobowego, który stanowił większość rodzinną. Na przestrzeni lat zmieniał się jej skład osobowy, dochodziło młode pokolenie zastępując starszych.
Przy zespole Szkół Rolniczych w Radomyślu powstał zespół p.n. „Hektary” w skład, którego wchodzili: Władysław Mazur – saksofon i akordeon, Wiesław Nowak – gitara, Zbigniew Dereń – skrzypce i Andrzej Giża – perkusja.
Na początku lat 70-tych z chórem „Echo” występowała, jako pierwsza kapela regionalna z własnym repertuarem, założona przez Andrzeja Wilczyńskiego. W skład kapeli wchodzili: Andrzej Wilczyński – I skrzypce (kierownik zespołu), Stanisław Smagacz – II skrzypce, Józef Pikul – saksofon, Stanisław Skrzyniarz – flet, Stanisław Drąg – saksofon i klarnet, Jan Wolak – kontrabas.
W roku 1974 z chwilą odejścia dyrygenta Wilczyńskiego, kapela zaprzestaje działalności dopiero pod koniec lat 80-tych, gdy chór Echo przechodzi pod opiekę Miejsko-Gminnego Ośrodka Kultury, kapela wznawia działalność w zmienionym składzie: Józef Chmura – skrzypce, Franciszek Wybraniec i Franciszek Siembab – saksofon i klarnet, Józef Moskal – akordeon i Tadeusz Piątek – kontrabas. Występuje pod nazwą „Radomyślanie”.
W roku 1998 Radomyślanie wystąpili na XVII Wojewódzkim Przeglądzie Kapel Ludowych i Zespołów Śpiewaczych „O Krakowski Wianek” w Szczurowej, debiutując zdobyli drugie wyróżnienie. Kapela wystąpiła w składzie: Franciszek Siembab – klarnet (kierownik kapeli), Zygmunt Moskal – skrzypce, Tadeusz Piątek – skrzypce, Franciszek Wybraniec – kontrabas i Fryderyk Drąg – klarnet.
W latach 1970 i 1980-tych można powiedzieć, że był wysyp zespołów muzycznych, jedne powstawały, drugie kończyły żywot lub łączyły się w nowe.
Można tutaj przytoczyć zespół „Bumerang”, którego kierownikiem był Jerzy Pikul – gitara solowa, syn znanego w Radomyślu Józefa Pikula, solisty grającego na kilku instrumentach i ładnie śpiewający. Lucjan Balaryn – gitara basowa, Wiesław Biedroń – organy, Roman Szeglowski – perkusja i Anna Pikul występująca okazjonalnie, jako solistka – śpiew. Zespół występował na różnych uroczystościach organizowanych przez GOK i weselach.
Pod koniec lat 1980-tych powstał zespół „Medium”, którego założycielem i kierownikiem był Zdzisław Lasota – gitara wokal, Jerzy Pikul – gitara basowa, Włodzimierz Piątek – organy, akordeon, Franciszek Wybraniec, Tadeusz Piątek – saksofon, Henryk Wolak, Roman Ryba – perkusja. Była duża płynność w zespołach, jedni odchodzili drudzy przychodzili i tak zespół się trzymał grając na występach i weselach.
Kolejna kapela powstaje w 2016 r. organizatorem i jednocześnie dyrygentem zostaje dyrektor Samorządowego Centrum Kultury i Bibliotek Artur Olchawa. Na swoim pierwszym występie kapela zaprezentowała się na Wieczorze kolęd i pastorałek w dniu 10 stycznia 2016 r w kościele parafialnym w Radomyślu Wielkim. Zespół liczył 10 osób, skład zespołu: przedstawia się następująco: Paweł Stanosz – klarnet (kierownik zespołu), Stanisław Madura – akordeon, Grzegorz Jagoda – kontrabas, Łukasz Czuchra – klarnet, Sylwia Pisarczyk – I skrzypce, Maria Cichoń – II skrzypce, Nikola Giża i Sylwia Pisarczyk – solistki.
W tym dniu również zaprezentowała się po raz pierwszy orkiestra dęta założona przez dyr. SCKiB Artura Olchawę, niestety, później już więcej razy nie wystąpiła.
Oprócz Radomyśla istniały jeszcze zespoły w poszczególnych sołectwach, np. KGW w Partyni prowadziło szeroką działalność kulturalną, założyło Zespół Pieśni i Tańca „Partynianie”. Posiadało własną kapelę, w której należy wymienić: długoletniego i zasłużonego kierownika zespołu Józefa Dziekana – akordeon, Stanisława Dziekana – kontrabas i perkusja, Mikołaja Krawca – skrzypce, Józefa Chmurę – saksofon i Siembaba Franciszka – skrzypce. W skład zespołu śpiewaczo-tanecznego wchodziły panie: Rozalia Oleksiak, Józefa Paciorek, Józefa Sucha, Julia Tyks, Maria Lasek i Halina Lipa. Wymienione sześć osób stanowiły trzon zespołu, dodatkowo uczestniczyły również panie: Barbara Suchy, Genowefa Kopera, Danuta Paciorek, Małgorzata Ryczek z mężczyzn: Stanisław Lipa, Ryszard Lasek, Mateusz Machnik, Marcin Kilian i wiele innych. Zespół posiadał ładne jednakowe stroje, grał, śpiewał i tańczył występując na różnych uroczystościach kościelnych, społecznych i patriotycznych w gminie i województwie.
Nie można pominąć bardzo ważnej i znanej w całej gminie kapeli „Żarowianie”, wywodzącej się z miejscowości Żarówka. Jej początki można odnotować na początku lat 30-tych ubiegłego wieku, nie nosiła jeszcze wówczas nazwy Żarowianie. Trzon zespołu tworzyli bracia Frankowicze Franciszek i Jakub oraz Makuchowie Janek i Józef. Pod koniec lat 1950 dołączyli: Bukała, Królak, grali oni na weselu Tadeusza Piątka, który później grając na wielu instrumentach, przejął kierownictwo zespołu. Grali z nim: Andrzej Giża, Józef Mróz, Jerzy Mróz, Zdzisław Lasota, Władysław Pryga, Mieczysław Sipiora, Danek Wilk, Stanisław Wilk, Waldemar Czapiga, Tomasz Mróz, Stanisław Gera, rodzina Baranów, Aleksander Trznadel, rodzina Przedzielskich z Józefem Pikulem, Stanisław Drąg, Jerzy Moździerz, Smagacze z Włodzimierzem Ziobroniem, Ferdynand Drąg i inni.
W roku 1987, z inicjatywy kilku muzykantów m.in. Władysława Prygi, Franciszka Frankowicza, Edwarda Cichonia, Józefa Mroza, kapela oficjalnie przyjęła nazwę „Żarowianie”, w skład jej jeszcze wchodzili: Waldemar Czapiga, Jerzy Mróz, Stanisław Gera, Andrzeja Giża i Włodzimierz Piątek.
W historię Dulczy Małej wpisała się kapela „Kije”, nazwa pochodzi od nazwiska założyciela, Stanisława Kija. Na przestrzeni lat skład osobowy zmieniał się, działalność kapeli została zawieszona w 1998 roku, ale po pewnym czasie wróciła z powrotem.
Wyróżniający się muzycy kapel ludowych w latach 1918-2000 wg. Encyklopedii J. Witka: Stanisław Bała (skrzypce I, Ruda), Józef Bawół (perkusja, Ruda), Ludwik Bawół (skrzypce i kontrabas, Ruda), Stanisław Bukała (saksofon, Dąbie), Jan Dolot (skrzypce II, Ruda), Bronisław Drąg (klarnet i saksofon, Dulcza Wielka), Fryderyk Drąg (akordeon, Dulcza Wielka), Stanisław Drąg (klarnet, saksofon i trąbka, Dulcza Wielka), Stanisław Dubiel (klarnet, Partynia), Leszek Grzyb (skrzypce I, Dąbrówka Wisłocka), Stanisław Kielian (skrzypce I, Ruda), Władysław Kielian (skrzypce II, Ruda), Jan Kij (akordeon, Dulcza Mała), Stanisław Kij (perkusja, Dulcza Mała), Władysław Kij (saksofon, Dulcza Mała), Marcin Kokoszka (klarnet, Dulcza Mała), Szczepan Kokoszka (klarnet i saksofon, Ruda), Szczepan Kokoszka (klarnet i saksofon, Ruda), Podole), Zdzisław Lasota (gitara), Kazimierz Łapa (skrzypce I, Dąbrówka Wisłocka), Józef Machnik (akordeon, Ruda), Anna Makuch (perkusja, Zdziarzec), Jan Makuch (skrzypce, Zdziarzec), Józef Makuch (klarnet, Zdziarzec), Stanisław Maroń (skrzypce, Ruda), Józef Miękoś (skrzypce, Podborze), Jan Mistura (konewka-instrument własnej produkcji, Ruda), Józef Moskal (skrzypce, Dulcza Mała), Julian Moskal (akordeon, Dulcza Mała), Marcin Otwinowski (skrzypce i trąbka, Dulcza Mała), Józef Pieróg (skrzypce I, Podborze), Józef Pikul (klarnet i saksofon, Radomyśl Wielki), Jerzy Pikul (gitara), Bolesław Przydzielski (klarnet i saksofon, Zasów i Dulcza Wielka), Ludwik Sabaj (kontrabas, Ruda), Stanisław Sabaj (klarnet, Ruda), Adam Skarbek (klarnet, Dąbrówka Wisłocka), Czesław Skrzyniarz (saksofon, Dulcza Wielka), Ludwik Skrzyniarz (flet i saksofon, Dulcza Wielka), Edward Skwira (skrzypce I, Dąbrówka Wisłocka), Stanisław Smagacz (skrzypce i saksofon, Radomyśl Wielki), Władysław Smagacz (skrzypce, Dulcza Mała), Józef Stec (skrzypce II, Dąbrówka Wisłocka), Władysław Stec (skrzypce, Dąbrówka Wisłocka), Stanisław Świstro (trąbka, Ruda), Józef Walas (skrzypce, Podborze), Jan Wilk (skrzypce I, Ruda), Józef Wilk (kontrabas, Ruda), Karol Wilk (skrzypce I, Ruda), Piotr Wilk (skrzypce II, Ruda), Józef Wolak (skrzypce I i kontrabas, Dulcza Mała), Karol Zboch (skrzypce I, Ruda), Stanisław Zboch (klarnet, Ruda), Tadeusz Zboch (perkusja, Ruda), Jan Ziobroń (skrzypce II, Dulcza Wielka), Józef Ziobroń (skrzypce I, Dulcza Wielka), Kazimierz Ziobroń (kontrabas, Dulcza Wielka), Wojciech Ziobroń (wiolonczela, Dulcza Wielka), Włodzimierz Ziobroń (akordeon, Radomyśl Wielki).