GORLACH Józef

GORLACH Józef, ps. „Orzeł”, urodzony 18 stycznia 1891 r. w Złotnikach k/ Mielca w rodzinie nauczycielskiej, syn Jana i Karoliny z domu Palacz. Po ukończeniu Szkoły Powszechnej w Czerminie, uczęszczał w latach 1907-1911 do męskiego Seminarium Nauczycielskiego w Rzeszowie, kończąc egzaminem dojrzałości w dniu 2 czerwca 1911 r. Następnie podejmuje pracę w dwuklasowej Szkole Powszechnej w Rożniatach. Z chwilą wybuchu I wojny światowej w sierpniu 1914 r. zostaje powołany do wojska austriackiego do 40 pp. i bierze udział w walkach przeciwko Rosji na froncie wschodnim.

Po trzech miesiącach walk dostał się do niewoli rosyjskiej i został wywieziony do Omska na Syberii. Po czterech latach ciężkiej pracy w rosyjskich łagrach w marcu 1918 r. powrócił do kraju i objął pracę nauczyciela w Szkole Powszechnej w Mielcu (dziś Szkoła Podstawowa nr 2 im. T. Kościuszki).

Gdy wybuchła wojna polsko-bolszewicka, zgłosił się na ochotnika i od marca do sierpnia 1919 r. brał udział w walkach przeciwko Ukraińcom, a następnie w 1920 r. przeciw armii bolszewickiej, służąc w 30 pp. Strzelców Kaniowskich, staczając ciężkie boje w obronie Warszawy i Zamościa. Z dniem 27 października 1920 r. został przeniesiony do rezerwy w stopniu sierżanta, (po kolejnych przeniesieniach i ćwiczeniach rezerwy m.in. w 6 komp. 4 pp. Legionów w kieleckim), w 1927 r. awansował do stopnia porucznika rezerwy Wojska Polskiego.

Po powrocie z wojska będąc w rezerwie podjął pracę nauczyciela w Wojkowej, a w 1922 r. od września został przeniesiony do Rudy gm. Radomyśl Wielki, gdzie objął stanowisko kierownika 4-klasowej Szkoły Powszechnej. W Rudzie przepracował okres 20 lat do czasu aresztowania przez Gestapo. W tym czasie wyposażył szkołę w niezbędne pomoce szkolne, urządził ogród, dużo pracował społecznie, organizował różne uroczystości lokalne, teatralne i patriotyczne.

W 1930 r. ukończył I Nauczycielski Kurs Jedwabniczy w Milanówku i stał się gorącym propagatorem hodowli jedwabników na terenie całego powiatu mieleckiego, rozpowszechnił sadzenie drzew morwy i uczył uprawy. Za jego staraniem została założona i wyposażona w sprzęt Ochotnicza Straż Pożarna w Rudzie, wyróżniająca się wyszkoleniem i wyposażeniem wśród innych jednostek OSP w gminie.

Z chwilą wybuchu II wojny światowej, nawiązał kontakt z tajną organizacją Związku Walki Zbrojnej w Radomyślu Wielkim, został zaprzysiężony i przyjął pseudonim „Orzeł”, rozpoczynając działalność podziemną. To w jego szkole w 1940 r. drukowana była gazetka „Odwet”, ten punkt działał do lutego 1941 roku. Zimą tego roku zostają przeprowadzone masowe aresztowania członków ZWZ z terenu Radomyśla i Mielca, w rękach Gestapo znalazło się 36 członków placówki Radomyśl Wielki.

W tym czasie w Szkole Podstawowej w Rudzie dnia 2 marca 1942 roku odbyło się spotkanie, podczas którego organizacja ZWZ zostaje przemianowana na AK, powołano Komendę Gminną i Obwodową na powiat mielecki. Komendantem Gminnym zostaje por. Józef Gorlach ps. „Orzeł”, jego zastępcą plut. Marian Ziętkiewicz ps. „Halny”, drugim z-cą ds. dywersji plut. Tadeusz Jajkiewicz ps. „Storczyk”.

Po masowych aresztowaniach w gminie, przyszedł czas na aresztowanie Gorlacha, którego zwabiono pod pozorem udziału w konferencji nauczycielskiej w Dębicy i aresztowano. Po ciężkich przesłuchaniach na Gestapo i pobycie w dwóch więzieniach (Rzeszowie i Tarnowie), dnia 16 kwietnia 1942 r. został przewieziony do obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu gdzie otrzymał nr obozowy 29710. Po trzech miesiącach obozowej katorgi w aktach obozowych zostaje odnotowana jego śmierć w dniu 19 czerwca 1942 r.

Po 50-ciu latach od jego męczeńskiej śmierci za staraniem Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Radomyskiej w Radomyślu Wielkim, na frontowej ścianie budynku szkoły w dniu 27 września 1992 r. została odsłonięta tablica pamiątkowa poświęcona Józefowi Gorlachowi o treści: W TYM MIEJSCU / W BUDYNKU STAREJ SZKOŁY / PRACOWAŁ PRZEZ 20 LAT / JAKO KIEROWNIK / JÓZEF GORLACH / ps. „ORZEŁ” / NAUCZYCIEL, SYBIRAK, OFICER AK /, ZAMORDOWANY 19.VI.1942 r. w OŚWIĘCIMIU / CZEŚĆ JEGO PAMIĘCI / T.P.Z.R.”

W dniu 1 czerwca 2003 r. społeczeństwo Rudy wybrało za patrona szkoły Józefa Gorlacha, szkoła otrzymała sztandar, który w październiku 2010 r. odznaczony został medalem „Pro Memoria” przyznanym przez Urząd ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych, nadawany w uznaniu zasług za pielęgnowanie pamięci o walce narodu polskiego.

Mieszkańcy Rudy z okazji uroczystości 100-lecia OSP, postanowiło uczcić pamięć wielkiego patrioty, posadzeniem „Dębu Pamięci” i małym obeliskiem z jego nazwiskiem na terenie szkoły w dniu 10 czerwca 2018 roku.