DULCZA WIELKA gm. Radomyśl Wielki

DULCZA WIELKA największa wioska w gm. Radomyśl Wielki, leży nad potokiem Jamnica w pow. mieleckim, woj. podkarpackim. Wcześniej administracyjnie w pilzneńskim, krakowskim a w latach 1975 – 1998 tarnowskim. Zajmuje obszar 2 488,25 ha i liczy ok. 1800 mieszkańców (2018).

Pierwsza informacja o nazwie „Dolszcza”, Dolca pojawia się w roku 1399 w księgach ziemskich pilźnieńskich, nazwa pochodzi prawdopodobnie od Dolka wg legendy nazwiska sługi właściciela tych ziem z Pilzna, który urzeczony pięknym położeniem tych ziem i czystą wodą, polecił swojemu słudze założyć tam osadę. Początkowo była to jedna wieś o nazwie Dolszcza, w XV wieku podzielona na dwie osady na Małą i Wielką.

Początek osady wiąże się z rodem Sulimów Mikołaja i Klemensa, w roku 1427 zakupił ją Stanisław Ligęza i dołączył do dóbr przecławskich. Kolejnymi właścicielami byli potomkowie Ligęzów: Mikołaj, Stanisław, Feliks i Piotr. Od roku 1501 jak jedyny właściciel pojawia się Mikołaj, później jego syn Stefan i kolejny Hermolaus Ligęza. W XVII w. osada przechodzi w ręce Radziwiłłów, a następnie Raczyńskich na skutek małżeństwa Anny z Atanazym Raczyńskim, kolekcjonerem i koneserem malarstwa w 1816 roku. W 1885 roku właścicielem Dulczy Wielkiej i Wólki Duleckiej (obecnie włączonej w miasto Radomyśl) pozostaje jego syn hr. Karol Edward Raczyński. Dwa lata później dobra zostają sprzedane Forystom dr Piotrowi i Annie z Kwolcińskich, w 1901 nadal właścicielem pozostaje Piotr Foryst i Helena Kodrębska a od roku 1907 tylko Helena Kodrębska, na której kończy się okres skupienia większej własności ziemskiej w rękach jednego właściciela. Następuje stopniowy wykup ziemi w większej części przez żydów i tak 1913 Kaufman Eisig, Rappaport Mojżesz i Baron Eliasz.

Dulcza już w roku 1830 liczyła ponad 1500 mieszkańców i była stosunkowo dużą wsią, podzielona na części nazwane: Bielizny, Grobla, Koniec, Łęg i przysiółki: Dęba, Podlesie, Poręby, Stara Wieś, Świerże, Nowa Wieś, Zagórz i Bania.

Dulczę nie ominęła „rabacja galicyjska”, w roku 1846, chłopi splądrowali i zniszczyli dwór oraz zabito 7 jego mieszkańców w tym dzierżawcę Rzuchowskiego. Dopiero reforma uwłaszczeniowa przywróciła spokój we wsi.

W roku 1870 powstała we wsi jednoklasowa szkoła z biegiem lat przekształcona w pięcioklasową. W 1909 powstała Ochotnicza Straż Pożarna z inicjatywy ówczesnego wójta Piotra Skrzyniarza. Wybuch I wojny światowej mocno doświadczył mieszkańców Dulczy, wojska okupacyjne zabierały żywność, dorobek, konie a mężczyźni do 52 roku życia musieli służyć w wojsku austriackim.

Okres dwudziestolecia międzywojennego, to okres odbudowy spalonych domów i porządkowania roli zrytej pociskami i okopami. Rozwijało się życie kulturalne i towarzyskie, powstała szkoła sześcioklasowa, a mieszkańcy myśleli o budowie kościoła. Pierwszy drewniany budynek postawiono już w roku 1931, ale pierwsza msza i poświęcenie nastąpiło 23 stycznia 1938, a erygowanie parafii p.w. Trójcy Przenajświętszej nastąpiło dopiero 1 sierpnia 1938.

Wybuch II wojny światowej spowodował dalsze zniszczenia i zubożenie ludności, szczególnie rok 1944, gdzie front w Dulczy zatrzymał się na pół roku a mieszkańcy zostali wysiedleni ze swoich domów. Gdy wrócili zobaczyli wieś zniszczoną prawie w 95% a wiele osób nie wróciło do swoich domów. Kościół spłonął, więc znowu trzeba było pomyśleć o nowym, w latach 1951 – 1956 wybudowano nowy, murowany, konsekrowany przez bpa Karola Pękalę.

Od 1 stycznia 1955 roku do lipca 1960 roku Dulcza Wielka była jedną z 40 Gromad powiatu mieleckiego. W późniejszym okresie wieś przynależała do Gromady Żarówka. W 1973 roku Dulcza Wielka weszła w skład utworzonej gminy Radomyśl Wielki. Częściami wsi określano stare przysiółki jak: Stara Wieś, Bania, Koniec, Bielizny, Łęg, Podlesie, Poręby, Dębowiec i Świerże. Rozbudowa wioski i tworzenie nowych ulic stało się koniecznością nadania im nazw, co dokonała Rada Miejska w Radomyślu Wielkim na swojej sesji w dniu 21 grudnia 2004 roku.

W 1966 wybudowano nowy budynek szkolny w ramach akcji „1000 szkół na tysiąclecie”, której motorem i kierownikiem był Jan Rolle. Później generalny remont szkoły przeprowadzono w latach 1999-2003 i 2019-2020.

Przemiany społeczno-gospodarcze, jakie dokonały się w okresie powojennym, były widoczne zmieniając infrastrukturę miejscowości. Utworzono Kółko Rolnicze, przeprowadzono elektryfikację wsi, meliorację gruntów, zbudowano drogę przez wieś i uruchomiono komunikację autobusową. Działa sprawnie jednostka OSP, Klub sportowy „Jamnica”, prężnie działa Zespół Szkolno-Przedszkolny i grupa teatralna „Drugie podejście”, w którym występują nauczyciele i mieszkańcy wioski.

Od 1999 roku działa również Chór „Cantamus”,  inicjatorem jego powstania był Józef  Siembab działacz społeczny wraz z grupą kolegów. Pomysł został wsparty przez ks. wikariusza Jana Krupę, dyrygentem chóru został miejscowy organista Zygmunt Wojtowicz, który sprawuje tą funkcję do dnia dzisiejszego. Od roku 2001, z inicjatywy miejscowego proboszcza, ks. Stanisława Staśko, w Dulczy Wielkiej organizowany jest corocznie Gminny Dzień Osób Niepełnosprawnych.

Dulcza posiada sławną „Lipkę św. Jana Nepomucena”, która uzyskała tytuł „Drzewa Roku 2020” w ogólnopolskim konkursie organizowanym przez Klub „Gaja” i została wpisana, jako Pomnik Przyrody na terenie Dulczy Wielkiej.

Wioska z typowo rolniczej przekształca się w przemysłowo-rolniczą, powstaję różne zakłady przetwórcze, budowane są piękne domy czyste i zadbane, a mieszkają w nich ludzie pracowici, pogodni i gościnni.

Wieś jest reprezentowana przez Sołtysa i Radę Sołecką oraz ma swojego przedstawiciela w Radzie Miejskiej w Radomyślu Wielkim. Dotychczas radnymi byli: Edward Siembab, Jan Siembab, Stanisław Ryba (1990-1994), Franciszek Garncarz, Józef Gera, Andrzej Kurek (1994-1998), Sylwester Popera, Franciszek Garncarz, Piotr Wąż (1998-2002), Czesław Stopa, Piotr Wąż (2002-2006), Ferdynand Ryba, Czesław Stopa (2006-2010), Wioletta Juzba, Czesław Stopa (2010-2014), Ferdynand Ryba i Józef Siembab (2014-2018), Ferdynand Ryba i Janusz Skrzyniarz (2018- ).

Funkcję sołtysa pełnił od początku tj. od 1990 i pełni ją nadal Marek Wolak.