CYRKUŁ TARNOWSKI

CYRKUŁ TARNOWSKI, jedna z jednostek administracyjnych utworzonych w 1782 r. przez władze austriackie na terenach zabranych Polsce w 1772 r. i nazwanych Galicją. Obejmował obszar ok. 442 km2. Od zachodu graniczył z cyrkułem bocheńskim, od wschodu z cyrkułem rzeszowskim, od południa z cyrkułami jasielskim i sądeckim, a od północy dochodził do rzeki Wisły, która od 1815 r. była granicą państwową pomiędzy austriacką Galicją i Królestwem Polskim. Główne zajęcia ludności to rolnictwo i przemysł rolny. Stosunkowo gęsta sieć rzek (Dunajec, Biała, Breń, Wisłoka) i potoków z jednej strony sprzyjała rolnictwu, a z drugiej powodowała częste powodzie, które niszczyły pola i dobytek. Na terenie cyrkułu znajdowały się (według dekretu z 28 X 1784 r.) 3 miasta: Tarnów, Pilzno i Ropczyce. Istniało też 11 miasteczek prywatnych, w tym Mielec, Przecław, Radomyśl Wielki i Rzochów. Największym miasteczkiem prywatnym był Mielec liczący w 1777 r. 2 176 mieszkańców, a w 1853 r., czyli tuż przed autonomią miast, około 3 500. Mielec zawdzięczał rozwój przede wszystkim ożywionemu handlowi (5 jarmarków w roku i cotygodniowe targi).

Czynnikiem hamującym rozwój Mielca i wielu innych miasteczek w cyrkule tarnowskim była słabo rozwinięta sieć drogowa i zły stan nawierzchni istniejących dróg. Przez dłuższy czas jedyną dobrą drogą był gościniec cesarski Bielsko – Lwów, zbudowany w 1775 r. Dopiero około 1850 r. zbudowano drogę Tarnów – Szczucin, a w późniejszych latach m.in. drogę Mielec – Dębica. Komunikację w południowej części cyrkułu znacznie poprawiło oddanie w 1856 r. linii kolejowej Kraków – Dębica. Część północno-wschodnia, w tym Mielec, została uzbrojona w linię kolejową dopiero w 1887 r., a więc po likwidacji cyrkułów (23 IX 1865 r.)