CMENTARZ parafialny w Radomyślu Wielkim
CMENTARZ parafialny w Radomyślu Wielkim. Położony na tzw. Wale (naturalny wał wydmowy) w południowej części miasta przy skrzyżowaniu ulic Piłsudskiego (dawnej Tarnowskiej) i Wałowej w kier. Dąbrowy Tarnowskiej. Pierwszy cmentarz powstał za czasów Firlejów (założycieli miasta) i znajdował się wokół drewnianego wówczas kościółka na „Wale” p.w. Św. Stanisława, przy którym utworzono prebendę, tam ksiądz zajmował się również grzebaniem zmarłych. Grzebano również wiernych obok obecnego kościoła parafialnego, jednak, gdy zabrakło miejsca przeniesiono pochówek na „Wał”. Z czasem ten cmentarz stał się pochówkiem bogatych mieszczan, kupców i właścicieli ziemskich.
W okresie 1851-52 w miejsce drewnianego kościółka bogaty ziemianin Piotr Kostórkiewicz wybudował murowaną kaplicę (zachowaną do dzisiaj) w podziemiach, której, znalazło się miejsce dla niego i rodziny Kostórkiewiczów. Później w podziemiach został pochowany długoletni proboszcz dekanatu radomyskiego ks. Antoni Żmudziński, o czym świadczą zawieszone tablice.
Prawdopodobnie na tym cmentarzu spoczywają szczątki ojca Fundatora kościoła Piotra Wodzickiego, którego syn Eliasz zachowując wolę ojca pochował go „wśród swoich”. Z czasem przy przebudowie kościoła lub później odkopane miedziane trumny przeniesiono na cmentarz. Na tym cmentarzu znajdują się grobowce Sióstr Służebniczek, burmistrzów miasta Wawrzyńca Jarosza, Ignacego Odrowąż-Wysockiego, Antoniego Jarosza, Piotra Kality, Stanisława Dąbrowskiego i Józefa Trybulca dr praw, adwokata i burmistrza Bochni.
Są grobowce wielu zasłużonych dla miasta rodzin, kupców i mieszczan np. Brąglowie, Ganczarscy, Rusinowscy, Gardulscy, Dąbrowscy, Sypkowie, Jaroszowie i Wolińscy. Tutaj jest pochowany dr Ferdynand Rusinowski, zasłużony lekarz dla miasta Tarnobrzega, posiadający ulicę jego imienia. Są pochowani zasłużeni darczyńcy, Julia i Leon Staniszewscy fundatorowie kapliczki przy ul. Firleja i dworku na Ochronkę. W czasie wojny cmentarz ten został bardzo zniszczony, zajmowany przez Niemców i ostrzelany z czołgów sowieckich.
Nieco dalej za nową kaplicą znajduje się drugi cmentarz parafialny połączony z kwaterą wojskową z I połowy XIX w., który widnieje już na mapach z roku 1849. Najstarszym znalezionym grobem na tym cmentarzu jest grób Elżbiety z Borętów Bajorkowej z datą śmierci 26 lipca 1855 r.
Na cmentarz prowadzą do niego dwie bramy od ul. Wałowej, jedna furta i brama od strony kaplicy i furta z zachodniego parkingu. Na tym cmentarzu pochowanych jest wielu księży proboszczów i dziekanów dekanatu radomyskiego, m.in. ks. Jan Curyłło kpt. AK ps. „Bolesław”, ks. dziekan Władysław Jędrzejewski, ks. kanonik Franciszek Kwieciński, ks. prałat Franciszek Łukasiński, ks. kanonik Antoni Pasiut, ks. prob. Ernest Wodziński, patriota, prześladowany przez władze za odprawianie mszy św. za poległych powstańców i wielu innych. Jest grobowiec zasłużonej rodziny Gruszczyńskich, z której jeden Stanisław był powstańcem z roku 1863 i oficerem W.P., a drugi Eugeniusz żołnierz AK i więzień obozów koncentracyjnych. Jest grób Mariana Ziętkiewicza, I-go komendanta ZWZ-AK i więźnia obozów koncentracyjnych, współtwórcy wielu filmów polskich. Są groby artystów, rzeźbiarzy i malarzy, jednym z nich jest Tomasz Sławiński, który pozostawił po sobie wiele ołtarzy w kościołach i kaplicach np. przy Rolnej potocznie „Na Wólce” oraz św. Jana Nepomucena przy ul. Firleja. Nieco dalej leży jego syn Piotr Sławiński malarz samouk, którego obraz można oglądać w kościele w Radomyślu w ołtarzu głównym „Rodzina Święta” i w Rudzie „Matka Boska Szkaplerzna” oraz w wielu miastach świata. Drugim Utalentowanym rzeźbiarzem był Jan Baran, on wykonał boczny ołtarz św. Tadeusza Judy, naprawiał po zniszczeniach wojennych ołtarz główny oraz wykonał wiele prac w naszym w kościele Przemienienia Pańskiego w Radomyślu Wielkim.
Warto jeszcze wymienić stare, piękne pomniki i figury nagrobne np. Bronisławy Srokowej, Jana Kopeckiego, Wandy Olechowskiej, Franciszki Jarosz, rodziny Kostórkiewiczów i wiele, wiele innych, które wymagają naprawy i odnowienia.
W 2015 roku podjęto prace nad powiększeniem cmentarza, pierwszą pracą było ustawienie na nowej części krzyża drewnianego z datą A.D. 2015. Podjęto również pierwsze prace projektowe, które ukończono podziałem na alejki i lokalizację grobów w 2022 roku.
Cmentarz wojenny (kwatera) – patrz oddzielny opis pod literą C.
Nowa kaplica cmentarna – patrz oddzielny opis pod literą K.