ARMIA KRAJOWA w Radomyślu Wielkim
ARMIA KRAJOWA w Radomyślu Wielkim, AK były to zakonspirowane siły zbrojne działające na terenie Polski podczas II wojny światowej. Powstała z przemianowania Związku Walki Zbrojnej (ZWZ) rozkazem Naczelnego Wodza gen. broni Władysława Sikorskiego z 14 lutego 1942 roku. Praca konspiracyjna obejmowała przede wszystkim działalność szkoleniową, organizacyjną, drukowanie tajnej prasy, ale także działalność zbrojną jak np. akcje rozbrajanie posterunków niemieckich, zdobycie broni oraz udział w akcji Burza.
Organizatorami struktur konspiracyjnych byli m. in. Marian Ziętkiewicz, Józef Gorlach, Józef Bury, Wojciech Ziobroń oraz ks. Stanisław Kaczmarczyk. Pierwszym komendantem Placówki został mianowany wiosną 1940 roku Marian Ziętkiewicz (ps. „Halny”), a jego zastępcą został Józef Bury (ps. „Dąbal”).
W lutym 1941 roku nastąpiły masowe aresztowania na terenie całego Krakowskiego Okręgu ZWZ. Tak zwana „wielka wsypa” objęła swoim zasięgiem teren od Krakowa do Przemyśla i dotknęła również Placówkę Radomyśl Wielki. Aresztowano tutaj 36 osób zaangażowanych w konspirację, m. in. Mariana Ziętkiewicza i ks. Stanisława Kaczmarczyka, który został zamordowany w KL Auschwitz w 1942 roku. Masowe aresztowania nie spowodowały zaprzestania działalności. Dowództwo Obwodu skierowało do Radomyśla oficera zawodowego WP por. Lucjana Woźniaka (ps. „Grott-Szczerba”), jego zastępcą nadal był Józef Bury, który zmienił wówczas pseudonim na „Mocny”.
W 1943 roku na teren Placówki przybył oficer zrzutowy Inspektoratu, ppor. Stanisław Sołtys „Wójt”. Zamieszkał w dworze Przybysz, a jego pobyt związany był z planowanymi akcjami zrzutowymi. Jedyny taki zrzut który nastąpił na terenie Placówki miał miejsce w kwietniu 1944 roku na polanie w lesie Schabowiec koło Partyni. Zrzucono wówczas uzbrojenie i inne materiały wojskowe, przejęte przez członków AK.
W maju 1944 roku nastąpiły dalsze aresztowania, został aresztowany m.in. ppor. Sołtys, więc placówka zrzutowa została już spalona. Po tych aresztowaniach zaszła konieczność reorganizacji struktury organizacyjnej, komendantem odwodu Mielec został rotm. Konstanty Łubieński „Ignacy”, placówka Radomyśl otrzymała kryptonim Fa4, „Andrzej” i obejmowała swym zasięgiem południowo – zachodnią część obwodu. Liczyła ok. 500 żołnierzy.
Skład personalny Placówki Radomyśl Wielki AK w 1944 roku:
Komendant – Lucjan Woźniak („Grott-Szczerba”);
Zastępca – Józef Bury („Mocny”);
Adiutant – Marian Turek („Znicz”);
Dowódca patrolu dywersyjnego – Romanowski („Koziorożec”);
Podoficer ds. Szkolenia – („Wyrwicz-Dąb”);
Podoficer broni – Michał Wawrzyniak („Chory”);
Szef propagandy i łączności – Jan Kądziołka („Piotr”);
Podoficer gospodarczy – Ludwik Dudek („Grab”);
oficer wywiadu – Mieczysław Dąbrowski („Stefan”);
Lekarz – Lucjan Gawęda („Sobota”);
Lekarz weterynarii – („Rudolf”);
Inspektor Wojskowej Służby Ochrony Powstania (WSOP) – Wojciech Ziobroń („Józef”);
Kapelan obwodu – ks. Jan Curyłło („Bolesław”);
Kapelan placówki – ks. Stanisław Kaczmarczyk („Zimny”, „Śmietana”);
Łącznicy – Jan Kijowski („Borowik”), Jan Kowalczuk („Georg”);
Gońcy – Franciszek Woliński („Sadza”), Jerzy Woliński („Olej”);
- Kompania – Józef Bury („Mocny”);
I pluton – Mieczysław Kilian („Grom”);
II pluton – Tadeusz Jajkiewicz („Ciechan”);
III pluton – Józef Jarochowski („Wrzos”);
IV pluton – Władysław Kopecki („Ziarnko”);
- Kompania – „Gryf” (NOW);
V pluton – Andrzej Kopecki („Granat”);
VI pluton – „Świerk” (BCh);
VII pluton – „Zbyszek ” (BCh).
Zmobilizowany Oddział Partyzancki „Zawierucha” przeprowadził kilka udanych akcji wymierzonych w siły okupanta.
W tym czasie na naszym terenie pojawiało się coraz więcej żołnierzy niemieckich, dlatego też „Grott-Szczerba” podjął decyzję dnia 8 sierpnia 1944 roku o rozwiązaniu oddziału. Sam, wyjechał do Sandomierza, a obowiązki komendanta Placówki przejął wówczas Józef Bury. Rozwiązanie oddziału „Zawierucha” było w zasadzie ostatnim aktem funkcjonowania Armii Krajowej na terenie Placówki Radomyśl Wielki. Oficjalne rozwiązanie Armii Krajowej na terenie Polski nastąpiło 19 stycznia 1945 roku na mocy rozkazu Komendanta Głównego, gen. Leopolda Okulickiego