PARTYNIA gm. Radomyśl Wielki

PARTYNIA wioska w gm. Radomyśl Wielki, leży nad potokiem Partyńskim w pow. mieleckim, woj. podkarpackim, wcześniej administracyjnie krakowskim, a w latach 1975 – 1998 tarnowskim. Zajmuje obszar 886 ha i liczy ok. 1200 mieszkańców (2018). Przysiółek: Schabowiec.

Początki Partyni datuje się pod koniec XVI w., prawdopodobną datą powstania Partyni jest rok 1578, późniejszą datą jest rok, 1662 którą potwierdza rejestr pogłównego powiatu sandomierskiego.

Tereny te należały do Piotra Pacanowskiego, od którego Zgórsko i okolice odkupił Stanisław Mielecki, po nim odziedziczył jeden z jego synów Mikołaj Mielecki. Barwna postać w historii tych ziem, jako człowiek wszechstronnie wykształcony poszukiwał prawdy, należał do wyznawców reformacji kalwińskiej, narażając się na ataki kościoła, podobnie jego żona Elżbieta Radziwiłłówna arianka ze skłonnościami pogańskimi i żydowskimi. Nawrócony Mikołaj ufundował kościół w Zgórsku żałując za swoje postępowanie.  Przypuszczalnie to on był prekursorem zasiedlenia tych ziem wokół swojej posiadłości Zgórska.

Spadkobierczynią majątku części Mielca, Zgórska i okolic była córka Mikołaja Zofia, która w drugim małżeństwie wyszła za mąż za hetmana Jana Karola Chodkiewicza, który odziedziczoną majętność żony sprzedał Zbigniewowi Ossolińskiemu w roku 1611. Ostatecznym spadkobiercom majątku został Maksymilian Ossoliński, od tego czasu majętność Zgórska, Partyni i okolic pozostaje w rękach rodu Ossolińskich. Niezmiernie ważnym wydarzeniem było założenie przez Józefa Maksymiliana Ossolińskiego Biblioteki im. Ossolińskich we Lwowie w roku 1816, na utrzymanie, której przeznaczał rocznie 6000 zł reńskich z dóbr Ossolińskich i zgórskiego klucza folwarków.

Fundacją zarządzali dwaj kuratorzy, literacki – ordynat z Przeworska i ekonomiczny – z siedzibą w Przybyszu, któremu podlegała Partynia z folwarkiem w Schabowcu, z którego dochód w całości przeznaczany był na fundację Ossolińskich. Pierwszymi kuratorami ekonomicznymi była rodzina Broniewskich, Teodor zginął podczas rabacji chłopskiej w 1846 w Zgórsku, jego brat Roman a następnie Antoni. Na przełomie XIX i XX w. kuratorem zostaje hrabia Różycki, a następnie bracia Michał i Karol Bajerowie. Od roku 1931 zarząd ekonomiczny przejął ród Ledóchowskich, mieszkali w dworku w Lipnicy Murowanej, hrabia Mieczysław Ledóchowski czasem przyjeżdżał do Przybysza w jego imieniu majątkiem zarządzał Władysław Olszewski. Podczas II wojny światowej administrację powierzono Janowi Skrzypkowi z Rzędzianowic, w jego imieniu zarządzał syn Janusz zamordowany podczas pacyfikacji dworu w 1944 roku.

Z końcem XIX w. w Partyni została założona Kasa Pożyczkowo-Gminna, po odzyskaniu niepodległości powstała organizacja młodzieży wiejskiej „Wici” na czele, której w roku 1928 stanął Andrzej Mądziel, a jego zastępcą był Stanisław Dudek. Młodzi działacze w roku 1932 utworzyli w Partyni Stronnictwo Ludowe, posiadali swój sztandar ufundowany w roku 1937. Reaktywowany obecnie, jako PSL 30 maja 1993 roku. W czasie II wojny światowej ludność włączyła się w działalność ruchu oporu ze względu na wysokie zaangażowanie polityczne jak i dobre położenie geograficzne duże obszary leśne, to zadecydowało o przygotowaniu przyjęcia zrzutu broni z samolotu alianckiego na wybraną polanę w lesie Schabowiec – Podborze. Zadanie wykonano, choć losy niektórych uczestników zakończyły się tragicznie. Pod koniec wojny w sierpniu 1944 roku Niemcy zarządzili przymusową ewakuację mieszkańców z uwagi na utworzenie strefy przyfrontowej. W czasie walk wieś poniosła straty w budynkach i spalone zostały zabudowania dworskie.

W latach 50-tych XX wieku w okolicach Partyni odkryto złoża ropy naftowej i gazu ziemnego, które przez pewien czas były intensywnie eksploatowane np. ropa rurociągiem do Mielca do cystern na stację kolejową i dość szybko zostały wyeksploatowane.

Partynia od początku przynależy do parafii Zgórsko, staraniem ks. Bronisława Pałysa wybudowano, a w roku 1976 poświęcono w wiosce kościół pomocniczy p.w. Bł. Marii Teresy Ledóchowskiej.

W wiosce po roku 1918 funkcjonowała szkoła powszechna w małym budynku drewnianym, z biegiem czasu nie wystarczała do potrzeb rozwijającej się wioski. Podjęto decyzję o budowie nowej i dopiero w latach 1990-95 wybudowano nowy, funkcjonalny obiekt z niewielką salą gimnastyczną. W 1974 r. powstała w Partyni Spółdzielnia Kółek Rolniczych, która do dziś funkcjonuje, jako Spółdzielnia Usługowo – Wytwórcza. Od 1991 r. Partynia jest siedzibą największych w gminie Zakładów Gumowych Geyer&Hosaja, w których zatrudnienie znajduje kilkaset osób, zakłady „Olmet” Władysława Oleksiaka i inne. W wiosce zlokalizowana jest oczyszczalnia ścieków, która obsługuje Radomyśl i okolice.

W wiosce działa prężnie stowarzyszenie „KU PRZYSZŁOŚCI”, które prowadzi przedszkola dla dzieci w Zgórsku, Rudzie i Dulczy Wielkiej.

We wsi działa jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej, jej początki to rok, 1961 kiedy wybrano zarząd, na czele, którego stanął prezes Fryderyk Mądziel i naczelnik Józef Dziekan. Funkcjonuje również drużyna piłkarska LKS Sokół Partynia, która prowadzi rozgrywki w niższych klasach.

Wioska jest reprezentowana na zewnątrz przez Sołtysa i Radę Sołecką oraz ma swojego przedstawiciela w Radzie Miejskiej w Radomyślu Wielkim. Dotychczas radnymi byli: Wiesław Kilian (1990-1994), Stanisław Lasek (1990-1993), Daniel Skop (1994-1998), Celina Krzystyniak (1998-2002),  Marek Lasek (1994-2000), Zenon Szady wybrany za Marka Laska (2000- 2002) Stanisław Lipa (2002-2006), Ryszard Lasek (2006-2010), Władysław Oleksiak (2010-2018), Jan Kilian (2018- ).

Funkcję sołtysa sprawowali: Kazimierz Machnik (1990-1994), Kazimierz Weryński (1994-1998), Stanisław Lipa (1999-2011), Jan Kilian (2011-2015), Barbara Suchy (2015-2019), Marek Kulpa (2019- ).