SZKOŁA PODSTAWOWA im. Józefa Gorlacha w Rudzie
SZKOŁA PODSTAWOWA im. Józefa Gorlacha w Rudzie gm. Radomyśl Wielki, obecnie Zespół Szkolno-Przedszkolny w Rudzie. Informacje o wsi Ruda pojawiają się wcześniej niż informacja o nadaniu praw miejskich dla Radomyśla tj. 1581 rok. Tereny te, zmieniały właścicieli, a ostatnimi była rodzina Kostórkiewiczów, właścicieli folwarku i dużego majątku ziemskiego, którzy posiadali duży wpływ na rozwój wsi i życie mieszkańców.
Wioska do końca XIX wieku nie miała własnej szkoły. Wynikało to z ówczesnego systemu organizacyjnego, szkolnictwo oddane było pod opiekę Kościoła, stąd też szkoły powstawały tam, gdzie była siedziba parafii. W Rudzie parafii nie było więc szkoła ludowa powstała dopiero na podstawie ustawy galicyjskiej z roku 1894, która nakładała na władze gminy obowiązek utworzenie i utrzymanie szkoły z podatków własnych.
Ówczesny właściciel części wsi – Szymon Kostórkiewicz któremu przypisuje się fundację kościoła w Rudzie, podarował na potrzeby szkoły działkę o powierzchni około 50 arów. Wieś natomiast na własny koszt wybudowała budynek drewniany z przeznaczeniem na szkołę. W budynku znajdowała się 1 sala lekcyjna oraz mieszkanie dla nauczyciela, dwa pokoje z kuchnią. W roku 1905 w Rudzie istniała szkoła jednoklasowa, której kierownikiem był Walenty Grądziel. W roku 1922 była już szkoła czteroklasowa, w której kierownictwo objął Józef Gorlach. Wprowadzono nazwę „szkoła powszechna” w odniesieniu do dotychczasowych szkół ludowych i innych. Dzięki jego staraniom w 1930 roku dobudowano do istniejącego budynku jedną salę lekcyjną oraz poszerzono działkę szkolną. Z czasem też rosła ilość uczniów, tak, że szkoła została przekształcona nawet w VI klasową z ponad 250 uczniami. Zatrudniano 4 nauczycieli w tym Józefa i Helenę Gorlach. Brakujące sale wynajmowano w budynku prywatnym.
W czasie wojny po aresztowaniu J. Gorlacha, kierownikiem szkoły został Franciszek Gastołek. Z chwilą nadejścia frontu, od sierpnia 1944 roku, szkoła zaprzestała swej działalności. W budynku urządzono szpital polowy. Dopiero w maju 1945 roku wznowiono naukę. Nowy rok szkolny 1945/46 szkoła rozpoczęła pod nowym kierownictwem, stanowisko to objął Eugeniusz Woliński z Radomyśla. Do szkoły zapisano 264 uczniów. W tym czasie szkoła borykała się z wieloma trudnościami edukacyjnymi (braki książek, zeszytów, pomocy naukowych itp.), lokalowymi i sanitarnymi.
W roku szkolnym 1949/50 utworzono klasę VII z 11 uczniami. Sytuacja lokalowa była bardzo trudna. W budynku znajdowały się nadal dwie sale lekcyjne, kolejne dwie mieściły się w budynku starego dworu, a piątą salę wynajmowano w remizie OSP. 17 marca 1965 roku, dzięki staraniom ówczesnego kierownika, Aleksandra Wilka, rozpoczęto budowę nowej szkoły.
W latach 70 – tych funkcjonował w szkole dodatkowy oddział „specjalny”, dla dzieci z trudnościami w nauce. Uruchomiono też oddział przedszkolny dla dzieci 6 – letnich. W Rudzie funkcjonowało też od sierpnia 1977 roku Państwowe Przedszkole dla dzieci 4 – 6 letnich. Dyrektorem była pani Konstantyna Dragan, swą funkcję pełniła do 1985 roku. Przedszkole zostało zlikwidowane, a w jego miejsce powołano przy Szkole Oddział Przedszkolny dla dzieci 6 – letnich.
W 1985 roku, po odejściu na emeryturę Aleksandra Wilka, dyrektorem szkoły została. Konstantyna Dragan. Jej staraniem zakupiono nowe meble, wyposażenie audiowizualne i pomoce naukowe. Uczniowie brali udział w licznych konkursach z większymi lub mniejszymi sukcesami.
W roku 1992 we wrześniu na budynku szkoły zabudowano pamiątkową tablicę poświęconą Józefowi Gorlachowi, długoletniemu kierownikowi szkoły, nauczycielowi, sybirakowi i oficerowi AK, zamordowanemu przez Niemców w Oświęcimiu.
Od 1998 roku dyrektorem jest pani mgr Alicja Krużel. Szkoła zmieniła całkowicie swój wygląd. Klasy zostały odmalowane, kolorowe. Wykonano sanitariaty wewnątrz szkoły, zmieniono system ogrzewania z węglowego na gazowe.
W 2003 nastąpiło odsłonięcie nowej tablicy a szkoła otrzymała nazwę patrona, swojego długoletniego kierownika i działacza niepodległościowego Józefa Gorlacha, otrzymała też sztandar szkoły ufundowany przez społeczeństwo.
29 września 2013 roku nastąpiła dalsza rozbudowa szkoły, otwarto nową piękną salę gimnastyczną dla młodzieży.
W 2018 na emeryturę odeszła Alicja Krużel, jej miejsce zajął Ireneusz Wołoszyn, który zaraz po kilku miesiącach urzędowania założył w szkole Dom Pamięci Regionalnej, w której gromadzi zabytki kultury ludowej z swojego terenu oraz dokumenty ludzi z tym związanych. W tym roku w 100 rocznicę odzyskania niepodległości na terenie szkoły posadzono „Dęby pamięci” oraz postawiono małe obeliski z tablicami informacyjnymi Józefowi Gerlachowi i Karolowi Antoniemu Kostórkiewiczowi, jednemu z członków rodziny byłych właścicieli Rudy. Na terenie szkoły działa Komitet Rodzicielski. Dzięki zaangażowaniu rodziców corocznie odbywają się różnego rodzaju imprezy, np. „Pasowanie na ucznia”, „Choinka”, „Dzień Babci i Dziadka”, „Powitanie wiosny”, „Dzień Mamy i Taty”, „Dzień Dziecka” oraz konkursy wynikające z planu pracy. Organizowane są wycieczki turystyczno – krajoznawcze. Uczniowie biorą czynny udział w różnego rodzaju imprezach i konkursach pozaszkolnych, odnosząc różne sukcesy. Działa również wiele organizacji m.in. SKO, PCK, LOP.
Ta piękna szkoła i jej sukcesy są wynikiem pracy wielu osób, nauczycieli i kierowników, oto nazwiska osób pełniących stanowiska kierownicze: Grądziel Walenty (ok. 1900 – 1922), Gorlach Józef (1922 – 1941), Gastołek Franciszek (1941 – 1945), Woliński Eugeniusz (1945 – 1957), Marek Bronisław (1957 – 1961), Wilk Aleksander (1961 – 1985), Dragan Konstantyna (1985 – 1998), Krużel Alicja (1998 – 2018), Wołoszyn Ireneusz (2018 – ).