ŁOMNICKI Tadeusz

ŁOMNICKI Tadeusz, urodzony 18 lipca 1927 r. w Podhajcach k/Lwowa, syn Mariana – urzędnika pocztowego i Jadwigi – nauczycielki z Kleinbergerów. Rodzina Łomnickich w związku z służbowymi przenosinami trafia w latach 1933-36 do Radomyśla Wielkiego, gdzie ojciec obejmuje stanowisko naczelnika poczty. Rodzina zamieszkuje w budynku poczty, która mieściła się w dworku Kostórkiewiczów przy ul. Tarnowskiej, obecnie J. Piłsudskiego pod nr 6. Tadeusz w wieku 6 lat uczęszcza do przedszkola prowadzonego przez Siostry Starowiejskie, a następnie do szkoły powszechnej do klas I-III. W tym czasie uczy się grać na skrzypcach oraz rozpoczyna się jego przygoda ze sceną. Widzimy go w mundurku harcerskim z szabelką w dłoni w przedstawieniu „Księżna Łowicka”, gdzie razem z bratem Janem, grali rolę strażników więziennych. Był to debiut sceniczny przyszłego wielkiego aktora. Tutaj po raz pierwszy dosiada prawdziwego konia, chociaż jest to kucyk, ale przejażdżki na nim, sprawiały wielką radość obu braciom. W 1935 r. mały Tadeusz przystępuje do I Komunii Św. klas II Radomyśla Wielkiego i Dulczy Małej, przygotowanej przez ks. Kazimierza Muchę.

W tym roku przychodzi na świat siostra Anna, której Rodzicami chrzestnymi byli Maria Kleinberger i Wojciech Ziobroń. W połowie 1936 r. rodzina przenosi się do Mszany Dolnej, gdzie przebywa do wybuchu II wojny światowej. Po ukończeniu IV kl. Tadeusz za namową ojca zdaje do Szkoły Kadetów we Lwowie, ale nie zostaje przyjęty. Z początkiem września 1939 r. rodzina przenosi się do Dębicy do dziadków Kleinbergów, a jesienią do Krakowa. Tadeusz pozostaje u dziadków i uczęszcza do 2-letniej Szkoły Handlowej, po jej ukończeniu w 1942 r. rozpoczyna pracę, jako robotnik kolejowy w Płaszowie a następnie pracuje w Banku Emisyjnym w Krakowie. Wstępuje do Szarych Szeregów i Armii Krajowej, pisze wiersze, nowele a nawet utwory sceniczne, nie zaniedbując gry na skrzypcach.

Po wkroczeniu w 1944 r. Armii Czerwonej do Krakowa wstąpił do Milicji Obywatelskiej, którą opuścił niespełna rok później, aby urzeczywistnić swoje artystyczne marzenia.

Edukację teatralną rozpoczął w 1945 roku. Zapisał się do Studia Teatralnego przy Starym Teatrze w Krakowie, gdzie, jako aktor rozpoczynał epizodycznymi rolami. W 1945 roku zdał eksternistyczny egzamin aktorski przed komisją ZASP-u. W 1946 r. przez jeden sezon grał w Teatrze Śląskim im. S. Wyspiańskiego w Katowicach. W 1947 r. wrócił do Krakowa, występował w Teatrze im. J. Słowackiego i w Starym Teatrze. W 1949 r. wyjechał do Warszawy, gdzie dostał angaż do Teatru Współczesnego, z którym był związany do 1974 r. W tym czasie występował również okresowo w Teatrze Narodowym w Warszawie.

W 1951 r. wstępuje do partii, podjął również studia reżyserskie w warszawskiej PWST, gdzie uzyskał dyplom reżyserski w 1956 r. W kilkanaście lat później, w 1969 r. został prorektorem, a w następnym roku rektorem warszawskiej PWST pełnił tę funkcję do 1981 r. W 1975 roku na VII Zjeździe PZPR został wybrany członkiem Komitetu Centralnego. Ciesząc się zaufaniem ówczesnych władz, otrzymał możliwość stworzenia własnego teatru. Z jego inspiracji w 1976 r. powstał Teatr na Woli, w którym objął dyrekcję oraz kierownictwo artystyczne i który prowadził do rezygnacji w 1981 r. w tym roku zakończył też swoją drugą kadencję, jako rektor PWST.

W kilka dni po wybuchu stanu wojennego oddał legitymację członkowską (17 grudnia 1981 roku). W 1981 roku został zaangażowany do Teatru Polskiego w Warszawie, potem w sezonie 1983/84 był aktorem warszawskiego Teatru Studio. W latach 80 i 90-tych nie był związany na stałe z żadną sceną. Występował gościnnie w teatrach warszawskich: Dramatycznym, Powszechnym i Współczesnym oraz w Starym Teatrze w Krakowie.

Choroba serca i operacja w Londynie spowodowały blisko 2-letnią przerwę w jego życiu zawodowym. W tym czasie opiekował się nim Roman Polański, u którego później mieszkał przez kilka miesięcy w Paryżu.

Ogromny dorobek artystyczny Łomnickiego obejmuje 82 role sceniczne, 51 ról filmowych, 26 ról w spektaklach teatru TV, 12 reżyserii teatralnych. Miliony Polaków pamiętają „Małego rycerza” w „Panu Wołodyjowskim” i „Potopie” Jerzego Hoffmana, gdzie zagrał postać pułkownika Michała Wołodyjowskiego.

W swoich listach wracał do dziecinnych lat spędzonych w Radomyślu, do swoich kolegów (Piotra Kality), obiecywał ponownie odwiedzić te strony, jednak wyczerpująca praca nad szekspirowskim Królem Learem w Teatrze Nowym w Poznaniu, nie pozwoliła spełnić jego obietnicy. Zmarł 22 lutego 1992 r. na atak serca w czasie jednej z prób do tej sztuki. Został pochowany w Al. Zasłużonych na Cmentarzu Komunalnym na Powązkach w Warszawie.

Radomyśl Wielki uczcił pamięć tego wielkiego aktora odsłaniając tablicę pamiątkową w 1995 r. na budynku, w którym aktor spędził swoje dzieciństwo.

Jego imieniem w 1996 r. nazwano warszawski Teatr Na Woli, a w 2002 r. Teatr Nowy w Poznaniu. W ankiecie tygodnika „Polityka” przeprowadzonej w 1998 r. czytelnicy tego tygodnika uznali go za największego polskiego aktora XX wieku.

Za swoje wybitne osiągnięcia został wyróżniony wieloma odznaczeniami m.in.

Złoty Krzyż Zasługi (1955), Medal 10-lecia PRL (1955), Order Sztandaru Pracy I klasy i II klasy (1976, 1962), nagrodami m.in. Nagroda Ministra Kultury i Sztuki I stopnia (1963), Nagroda Państwowa I stopnia (1963), Nagroda Komitetu ds. PRiTV (1968), Moskwa – na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym – nagroda „Srebrny Medal”, (1969), Złota Maska (1970), Medal Komisji Edukacji Narodowej (1973), Medal 30-lecia PRL (1974), oraz Nagroda Państwowa I stopnia za wybitne kreacje aktorskie (1978), nagroda prezydenta miasta Warszawy (1989) i wiele, wiele innych.